කතෘ: Michelle Moran
ප්‍රකාශක: Three Rivers Press 2009
පසුබිම: From “The Rise and Fall of Ancient Egypt” by Toby Wilkinson
ඊජිප්තුවේ18 වන රාජ වංශය අවසන් වූයේ Horemheb ඊජිප්තුවේ ඊලඟ පාරාවෝ හැටියට බලයට පැමිණිමත් සමගම ය. Horemheb ට දරුවන් සිටියේ නැත. බලයට පැමිණියේ වයස් ගත ව බැවින් ඔහුට පසුව පාරාවෝ වීම සඳහා පිරිමි දරුවෙකු ඇති ඔහුට හිතවත් හමුදා නිලධාරියෙකු වන Paramessu ව Horemheb තෝරා ගත්තේය. Horemheb ගේ රජ කාලය අවසන් වන්නට කිට්ටුව පරමේසු තම නම Ramessu ලෙස වෙනස් කර ගත්තේය. 19 වන රාජ වංශයේ පලමු රජු ලෙස රමෙස්සු—better known as Ramesses I—1292 BC හිදී රජ විය. රජ වී මාස 18 ක් ඇතුලත පළවන රැම්සිස් මිය ගියේය. ඉන් අනතුරුව ඔහුගේ පුත්‍රයා සෙටී (Seti I) නමින් රජ විය.
(පහත සඳහන් පරිච්චේදය කිය වීමට පෙර Egypt නැමැති පොත සඳහා ලියූ සටහන බලන්න.)
Ankhesenamun හා විවාහ වීම සඳහා එවූ තම පුත් Zannanza ගේ අබිරහස් මරණයෙන් කුපිත වූ හිටයිට් රජු ඊජිප්තුව සතුව තිබූ සිරියාව ආක්‍රමණය කොට එහි රටවැසියන් යුද සිරකරුවන් ලෙස තම රටට ගෙන ගියේය. ඔහුට නොදැනුවත්ව ඔහු ගෙන ගිය සමහර සිරකරුවන්ට plague සෑදී තිබින. හිටයිට් අගනුවර වන Hattusa වල plague වැළඳුණු ජනයා විශාල ලෙස මිය ගියහ. හිටයිට් රජුද ඔහුගේ ඔටුන්න හිමි පුත්‍රයාද plague සෑදී මිය ගියහ. සෙටී රජවන විට ඊජිප්තියානු හා හිටයිට් රාජ්‍යය සීතල යුද්ධයක (cold war) පැටලී සිටියහ.
හිටයිට් රාජ්‍යය සමග නැවත සටන් ආරම්භ කල සෙටී නැවත සිරියාවේ බලය තහ වුරු කර ගත්තේය. නමුත් මේ බලය තාවකාලික විය. ප්‍රාදේශීය රාජවරු ඊජිප්තියානුන් ආපසු ගිය කල නැවතත් හිටයිට් රාජ්‍යයට ගැති කම් පාන්නට විය. සෙටී ගෙන් පසු ඔහුගේ පුතා Ramesses II නමින් රජවිය.
Ramesses II හිටයිට් රජු සමග සටනට බලඇණි හතරක් සමග පිටවිය. මෙම බලඇණි Seth, Ptah, Ra හා Amun නමින් හැඳින් විය. හිටයිට් හමුදාව Kadesh නගරයෙන් Aleppo පලා ගිය බවට ඊජිප්තුවන්ට අසුවූ හිටයිට් ඔත්තු කරුවන් දෙදෙනෙකුගෙන් අසන්නට ලැබිණ. Seth, Ra හා Ptah බලඇණි Kadesh වලට දකුණින් නතර කල රැම්සීස් Amun බල ඇණිය මෙහෙය වමින් Kadesh පසු කොට උතුරට ගොස් Orentes ගඟ අසබඩ කඳවුරු බැඳ ගත්තේය. එලෙස කඳවුරු බැඳගත් විට සාමාන්‍ය සිරිතක් ලෙස අවට නිරීක්ශණයට යැවූ බුද්ධි අංශ සෙබළුන්ට හිටයිට් ඔත්තුකරුවන් දෙදෙනෙකු අසු විය. ඔවුන්ගෙන් දැඩි ලෙස ප්‍රශ්ණ කිරීමේ දී හිටයිට් හමුදාව සැතපුම් 120 ක් දුරින් ඇති Aleppo වල නොව Kadesh වලට නැගනහිරින් සිටින බව අනාවරණය විය. තම රහස හෙලිවූ බව දැනගත් හිටයිට් රජු වන Muwatalli තම හමුදාව Amun බලඇණියට සහාය පිනිස පිටත්වූ Ra බලඇණියට පිටුපසින් ගොස් මහා විනාශයක් කලෝය. Ra බලඇණිය සී සී කඩ ගිය පසු වහාම උතුරට ගමන් කල හිටයිට් හමුදාව Amun බලඇණියට තද බල ප්‍රහාරයක් එල්ල කලේය. Seth හා Ptah බලඇණි උදව්වට එන්නට පෙර සටන නිමා කිරීමට හිටයිට් වරුන්ට අවශ්‍ය විය. පරාජය පෙනි පෙනීත් අභීතව සටන් කල රැම්සීස් තමාගේ අනෙක් බල ඇණි සහායට එනතෙක් හිටයිට් හමුදාවට පූර්ණ ජයග්‍රහණයක් ලබා ගැනීමට ඉඩ නොදුන්නේය. රැම්සිස් දිවි ගලවා ගත්තේ කෙසේ දැයි Wilkinson මෙලෙස විස්තර කරයි.
It was not a miracle but the result of the Egyptian’s tactical genius. While the main Egyptian army had marched overland to Kadesh, a reserve force of elite warriors had been sent by sea, up the Phoenician cost. Its instructions were to land at the Syrian port of Sumur and cut inland via the Eleutheus Valley to link up with Ramesses at Kadesh on the day of his arrival. As the elite charioteers appeared in the cloud of dust on the horizon, the pharaoh knew help was at hand.
සටන තව දුරටත් ජය ගැනීමට නොහැකි බව වටහා ගත් මුවතාලි කඩේශ් වලට පසු බැස්ස අතර, රැම්සීස් තම හමුදාව සමග සිරියාව පසු බැස්සේය. මෙම සටන The Battle of Kadesh නමින් හැඳින් වේ.
රැම්සීස් ගේ ප්‍රධාන රැජින රූ රැජිණක් ලෙස පතල Nefertari ය. (මැය Nefertiti ගේ සොහොයුරියකගේ දුවක් ලෙස මොරෑන් සඳහන් කරයි.) ඇය භාෂාකිහිපයක්ම චතුර ලෙස කථා කිරීමට හැකි උගත් කාන්තාවකි. රැම්සීස් the battle of Kadesh සඳහා ද ඇය රැගෙන ගිය බව සඳහන්ය. රැම්සීස් අවුරුදු 70 ක් රජ කලේය. ඔහුගේ රාජ්‍ය කාලය තුල විහාර විශාල ගණනක් ගොඩ නැගීය. ඒ සෑම විහාරයකම the battle of Kadesh හිදී ඔහු හිටයිට් හමුදාවට ජයග්‍රහනය ලබා ගැනීමට නොදී කල වීර ක්‍රියාව ගැන ලියා තැබීමට අමතක නොකලේය. Nefertari හා රැම්සීස් අතර ඉතා ආදර බැඳීමක් විය. ඔහුගේ ගොඩනැගිලි සැම එකකම පාහේ ඈ ගැන කවි ලියා ඇත.
The battle of Kadesh ගැන Wilkinson මෙලෙස සටහනක් තබයි.
For modern scholars, the images and words furnish an extraordinary amount of detail, and make the Battle of Kadesh the best-known military encounter in the ancient world.
මේ අතර ආපසු ගිය මුවතාලි මිය ගියේය. The battle of Kadesh ට සහභාගී වූ ඔහුගේ සහෝදරයා වන Hattusili හිටයිට් රාජ්‍යයේ බලය අල්ලා ගත්තේය. රජ කමට නියමව විටි මුවතාලී ගේ පුත්‍රයා රැම්සීස් වෙත පලා ආයේය. මුවතාලී ගේ පුත්‍රයා ආපසු එවන ලෙස කල බලපෑම් ඉවත හල රැම්සීස් සිරියාවේ සිටි තම හමුදා සීරුවෙන් තැබීය. මේ අතර ඇසිරියානුන්ගෙන් හිටයිට් වරුන් හට තර්ජනයක් ඇති විය. පෙරමුණු දෙකක සටන් කිරීමට හිටයිට් වරුන් නොකැමැති විය. එහෙයින් ඊජිප්තුව සමග සාමකතා ආරම්භ විය. The battle of Kadesh සටනින් අවුරුදු 15 කට පසු රැම්සීස් සිටි Per-Ramesses නුවර වෙත ලඟා වූ ඉහල මට්ටමේ හිටයිට් නියෝජිත කණ්ඩායමක් ලොවේ දැනට සොයා ගෙන ඇති පැරණිම සාම ගිවිසුමට රාජ්‍ය මුද්‍රා තැබීය. මෙම ගිවිසුමෙහි මුද්‍රා අතර රැම්සීස් හා නෙෆටාරිගේ මුද්‍රා තිබේ. මෙම ගිවිසුමෙහි කොපියක් හිටයිට් අගනුවර තිබී සමු වී දැන් නිව්යෝක් නුවර ඇති එක්සත් ජාතීන්ගේ ගොඩනැගිල්ලේ එල්ලා තිබේ.
ඉහත සඳහන් පසු බිම තුල Michelle Moran ගොඩ නගන්නේ Nefertari ගේ කථාවයි.
නෙෆරාටි හා රැම්සීස් හැදී වැඩුනේ සෙටීගේ රාජමාලිගය තුලයි. දෙදෙනා අතර කුඩා කල සිටම තද බල බැඳීමක් විය. නෙෆරාටි (Neferari) නෙෆටීටී (Nefertiti) ගේ සහෝදරිය වන Mutnojmet ගේ දියනියයි. තම නැන්දා වන නෙෆටිටී heretic queen යනුවෙන් මිනිසුන් අතර අපකීර්තියට පත් වී සිටින නිසා නෙෆරාටිහටද එම චොදනාව බලපායි. බලගතු පූජකයෙකු වන රහොටෙප් (Rahotep) හා සෙටී රජුගේ සහෝදරියක් වන Henuttawy නෙෆරාටි හා රැම්සීස් හා බැඳීමකට විරුද්ධය. ඔවුන් විසින් Iset නම්වූ තව කුමාරිකාවක් හා රැම්සීස් ගේ විවාහයට මග පාදයි. අසරණ වූ නෙෆරාටි ගේ පිහිටට සිටින්නේ ඇගේ භාරකාරිය වන Merit, සෙටී ගේ තවත් සොහොයුරියක් වන Woserit හා පූජකයකු වන Paser ය. ඔවුන් නෙෆරාටිව අගනුවරින් පිටින් පිහිටි ආරාමයකට ගෙන ගොස් තවතවත් ඉහලට ඉගැනීමට ඇයට උදව් කරයි. නෙෆරාටිට රැම්සීස් හමුවන්නට මගක් යෙදෙන තෙක් ඔවුන් ඉවසිල්ලෙන් බලා සිටී. ඉහත සඳහන් ඓතිහාසික සිදුවීම් තුලින් කතාව සුමටව ගලා යයි.
මට හිතෙන විදිහට මොරෑන් එකල තිබූ ඊජිප්තු චාරිත්‍ර හා වාරිත්‍ර කදිමට ලියා ඇත. ඒ අතරම සුළු සුළු වෙනස් කම් කිහිපයක් හැරෙන්නට ඇගේ කතාව ඉතිහාසයට අනුකූලව විස්වාස කල හැකි අන්දමටද ලියා ඇත.
