Tuesday, January 26, 2021

The Physics of Star Trek

Author: Lawrence M. Krauss
Publisher: HarperCollins 1995


I used to be a diehard Star Trek fan.  My friends knew about it.  They couldn’t get me out of my house for anything on Wednesdays from 8 PM to 9 PM.  When this book came out, one of them got me a signed copy as a gift.  


Now let me redefine the “diehard” fan.  There are “diehard” fans and there are “real diehard” fans. 


The real diehard fans knew all the episode names, the actors, the details of their personal lives, and the physics errors in those episodes.  I was not a real diehard fan.  I did not pay any attention to titles, the names of actors, or the physics errors.  I watched them because it stimulated my imagination.  I also liked most of the plots, and the social issues they addressed in those episodes.  I did not pay much attention to the so called “scientific” jargon either.  That is, I did not care to know what “warp speed 9” means, or what “slip stream drives” are.  Perhaps, the word “energize” bugged me.  They should have used “transport” instead.


Krauss is a real diehard fan.  So are many other well-known physicists.  (Krauss was the Ambrose Swasey Professor of Astronomy and Chairman of the Department of Physics at Case Western Reserve University and Stephan Hawking wrote the forward for this book.)


Throughout the book Krauss will remind the reader certain episodes and certain incidents and then bring in relevant physics and explanations.  Krause has done a masterful job in that sense.  Even though I was a diehard fan, I do not remember some of these episodes and incidents.  I do not have all the DVDs and even if I have them, I was not going to sit and watch each and every episode mentioned in this book.  So, I settled for just reading the book but not watching the relevant episodes.


He (Krauss) starts picking on mundane things like the accelerated motion and the tractor beams.  When the Enterprise leaves an orbit of a planet and uses the “impulse drive” to achieve the half-light-speed travel, it is going through an accelerated motion.  Any jet pilot knows that the pilot’s seat could kill him if the force it applies to him is too great during the acceleration.  This is due to the Newton’s laws of motion.  NASA identifies this force exerted on your body while you undergo high acceleration as G-force.  Nothing—certainly not your body—can withstand the kind of force needed to accelerate to impulse-speed quickly.  (Star Trek writers invented “internal dampers” to circumvent this problem later.  Of course, that created new problems.)  The energy requirements are also enormous.  The impulse drive burns hydrogen to generate energy.  The impulse drive needs hydrogen that is 81 times the mass of the entire Enterprise to accelerate to half-the-speed-of-light.


Traveling at high speeds brings about time dilation according to the special relativity.  clocks run slower in fast moving ships.  The distance from Earth to the center of the galaxy is about 25,000 light years.  If the Enterprise is traveling sufficiently close to the speed of light, then the trip may take about 10 years according to the clocks within the Enterprise.  A return trip takes 20 years.  But, when they return, they will not be meeting their loved ones as they have passed away nearly 50,000 years ago.  To circumvent this problem, writers invented warp drives.  This way, (a) light speed (and the time dilation) can be avoided, and (b) faster than light speeds can be realized.


The idea is straightforward.  If spacetime can locally be warped so that it expands behind the starship and contracts in front of it, then the starship will be propelled along with the space it is in, like a surfboard on a wave.  The starship will never travel locally faster than the speed-of-light, because light, too, will be carried along with the expanding wave of space.


(According to the “Next Generation technical manual, warp 9.6 is the highest speed which is 1909 times the speed-of-light.)


Krauss discusses the transporter issues in-terms of converting atom to bits and back to atoms.  Even if you transport “information about people” in bits, rather than “transporting people” in atoms, the challenges are enormous, if not impossible.  To me, there are other non-technical issues as well.  How do you energize (transport) feelings, memories, knowledge of a person?


Rather than going through each issue mentioned in the book, let me list the titles of chapters and a major issue that each chapter is devoted in brief.

    1. Newton Antes (this is a discussion about impulse drives)
    2. Einstein Raises (this is a discussion about warp drives)
    3. Hawking Shows His Hand (this is a discussion about black holes and worm holes)
    4. Data Ends the Game (this is a discussion about warp speeds and clocking devices)
    5. Atoms and Bits (this is a discussion about transporters)
    6. The Most Bang for Your Buck (this is a discussion about matter-antimatter generators)
    7. Holodecks and Holograms
    8. The Search for Spock (this is a discussion about Borg, Q continuum, class M planets, and communication with aliens.)
    9. The menagerie of Possibilities (this is a discussion about the scale of the universe, extra dimensions, quasars, neutron stars, Anions, Solitons, Neutrinos, the Solar Neutrino Problem, Quantum Measurements, and Dark Matter.  Dark energy has not yet been discovered when he wrote this book.   The solar neutrino puzzle was solved only in 2002.)
    10. Impossibilities: The undiscoverable Country.


    Let me finish this note by looking at some of those impossibilities from the last chapter.


    You hear thundering blasts and explosions in space in some Star Trek episodes.  But sound cannot travel through empty space.  You can see the explosions, but you cannot hear the explosions.


    In an episode Kirk fires his phaser at a Scolosian queen but, the queen moved in a “wink of an eye” and escapes.  Phaser fire is high intensity light.  Nothing can move faster than the light.  Not even information.  So, the queen would not know that Kirk fired the phaser until the light reaches her.  By then she is dead.


    In a next generation episode Enterprise dock at a Remmler array to have a “baryon sweep” to remove the built-up baryons.  But the entire starship is made of baryons.  (Protons and Neutrons are baryons.) There will be nothing left after such a baryon sweep.


    You can see light beams in empty space when they fire their phasers in some Star Trek episodes.   Anyone who has used a laser pointer knows that you can see the red spot on the wall, but you cannot see the beam even in non-empty space.


    According to Stephen Weinberg, the main mistake made on Star Trek is to split an infinitive every damn time: To boldly go …  


    Saturday, January 23, 2021

    Krakatoa—The Day The World Exploded August 27, 1883

    කතෘ: Simon Winchester

    ප්‍රකාශක: HarperCollins 2003


    ක්‍රැකටෝ (Krakatau) යනු ජාවා දූපතත් සුමාත්‍රා දූපතත් අතර ඇති සුන්ඩා සමුද්‍ර සන්ධියේ (Sunda Strait) පිහිටා තිබූ දිවයිනකි.  මෙම දිවයිනෙහි රකාටා (Rakata), ඩැනන් (Danan), හා පර්බොවාටන් (Perboewatan) නමින් හැඳින් වූ ගිණිකඳු කේතු තුනක් විය.  මුළු දිවයිනම කේතු තුනක් තිබූ ගිණි කන්දක් ලෙස සැලකිය හැක.  ක්‍රැකටෝ දෙපස සර්තුං (Sertung) හා පැන්ජං (Panjung) නමින් හඳුන්වන කුඩා දිවයින් දෙකක් විය.  (මෙම දිවයින් තවම තිබේ.)  ක්‍රැකටෝ දූපතට මුහුන ලා ජාවා දූපතෙහි වූ ගමක් වන්නේ අන්යාර් (Anjar) ය.  ක්‍රැකටෝව් දූපතට මුහුන ලා සුමාත්‍රා දූපතෙහි වූ නගරයක් වන්නේ බන්ඩාර් ලැම්පුන් (Bandar Lampung) ය.


    1883 මැයි 23 දා ක්‍රැකටෝ දූපත ප්‍රථම වරට සක්‍රිය විය.  අන්යාර් සිටි Loyd’s of London නියෝජිතයා වහාම අත් අකුරින් ලියූ සටහනක් අන්යාර් හී විදුලි පණිවුඩ ක්‍රියාකරු වෙත යැවීය. ඔහු Krakatau යන වචනයේ u අකුර n අකුර ලෙස දැක්කේය.  අන්යාර් හී විදුලි පණිවුඩ ක්‍රියාකරු බටේවියා හරහා ලන්ඩන් වෙත යැවූ පණිවිඩයේ අවසාන වාක්‍යය මෙසේය.


    The mountain of Krakatan has been covered all over on the north side with ashes.


    ලන්ඩන් ටයිම්ස් පුවත් පතට මෙම පණිවුඩය සම්බන්ධව කුඩා සටහනක් තැබූ ලේඛකයා Krakatan වෙනුවට Krakatoa ලෙස ලිවීය.  ඔහුගේ සටහන පුවත්පතෙහි වාර්තා වූයේ මෙසේය.


    Volcanic Eruption.  Lloyd’s Agent in Batavia, under the date of May 23rd, telegraphs: “Strong Eruption, Krakatowa Island, Sunda Straits.”


    මේ සුළු වැරැදි නිසා  ක්‍රැකටෝ (Krakatau), දවසක් ඇතුලත ක්‍රැකටන් (Krakatan) වී, ඉන් පසු ක්‍රැකටෝවා (Krakatowa) විය.  දැන් බොහෝදෙනා එය ක්‍රැකටෝආ (Krakatoa) ලෙස උච්චාරණය කරන මුත් ජාවා හී වැසියන් හට තවමත් එය ක්‍රැකටෝ (Krakatau) ය. 


    1883 මැයි 23 දා වූ සක්‍රිය වීම අනතුරු හැඟවීමක් පමනකි.  අනතුරු දායක සක්‍රිය වීම සිදුවූයේ ඊට මාස තුනකට පමන පසුවය.


    1883 අගෝස්තු 26 වන ඉරිදා දහවල් 1:06 ට රකාටා, ඩැනන්, හා පර්බෝවන් ගිණි කේතු තුනම සක්‍රිය විය.


    මිස්ට සහ මිසිස් Beyerinck හා ඔවුන් ගේ දරුවන් තිදෙනා සිටියේ මාකට් එකේ ය.  මිසිස් Beyerinck ගෙදර නොගොස් කන්දක් උඩ පිහිටි ඔවුන්ගේ සංචාරක බංගලාවට යෑමට යෝජනා කලේය.  ඇයගේ සැමියා එයට එකඟ නොවීය.  ගමේ නොසිටිය හොත් ගම්මිරිස් කැඩීමට ඇවිත් සිටි ප්‍රදේශවාසීන් පැන යාමට ඉඩ ඇතැයි ඔහුගේ නිගමනය විය.  ගෙදර ගිය පසු ඔහු හවස 6 ට පමණ මුහුදු වෙරල වෙත පා නැගුවේ තත්වය පරීක්ෂා කිරීමට ය.  විශාල රැල්ලක් මුහුදු වෙරල ආක්‍රමණය කරන බවත් එහි උස ඉහල නගින බවත් ඔහු දිටීය.  හනික ආපසු ගෙදර දිවූ ඔහු සිය බිරිඳත් දරුවනුත් සේවකයනුත් සමග කන්දේ සංචාරක බංගලාව කරා දුවන්නට විය.  ඒ අතර කන්දෙන් අහසට විසිවූ pumice රාත්‍රී 8 ට පමණ ඔවුන් මත කඩා හැලෙන්නට පටන් ගත්තේය.  මුළු පලාතම අඳුරකින් වැසී පැවතින.  ඒ අතර ඔවුන් පසුපස ලුහු බඳින සුනාමිය Beyerinck ගේ ඔෆීස් බිල්ඩිම විනාශ කරමින් තව තවත් ඉහලට නැගුණි.  සියල්ලෝම පොල්ගස් ඉහලට හනි හනික බඩ ගා වතුර ටිකක් බහින තෙක් සිටියහ.  වතුර මට්ටම යන්තම් පහල ගිය පසු නැවත දුවන්නට පටන් ගත් මිසිස් Beyerinck කුඹුරක් හරහා දුවද්දී මඩේ වැටින.  හිසේ සිට පය දක්වා මඩෙන් නැහැවුනු Beyerinck ඉදිරියෙන් දුවන සැමියා හට කෑ ගැසීමට අවශ්‍ය වූ මුත් කටෙන් ශබ්දයක් නිකුත් නොවීය.  බෙල්ල අත ගා බැලූ ඇයට ඇගේ බෙල්ල වටේටම “ඝන කරපටියක් සේ” කූඩැල්ලන් එල්ලී ඇති බව වැටහින.  සියළු දෙනා සංචාරක බංගලාව වෙත ලඟා වන විට මධ්‍යම රාත්‍රියට කිට්ටු වී තිබින.  ඊට පසුදා උදෑසන සංචාරක බංගලාව වෙත ලඟාවූ එක් සේවකයෙකු Beyerinck ගේ නිවස රාත්‍රී 2 ට පමන පදනමෙන්ම ගලවා ගෙන යාමට සුනාමිය සමත් වූ වග පැවසීය.  මුහුදු රැල්ල අඩි 120 ක් පමණ උසවූ කන්දක් මුදුනක තිබූ නිවසක් විනාශ කිර්‍රමට තරම් ඉහලට නැග තිබින.


    මේ අතර මුහුදේ ගමන් කරමින් තිබූ නාවික යාත්‍රා කිහිපයක් කොහේවත් නැංගුරම් දමීමට අසමත් ව අතර මං වූහ.  එයින් එක් නැවක වූ චාර්ල්ස් බාල් (Charles Bal) හී කපිතාන් වරයා වූ වොට්සන් (W. J. Watson) පරිසරය පුරා පැතිර තිබූ අළු නිසා තම ලඟ සිටින මිනිසා නොපෙනන තරම් අඳුරක් පැතිර තිබූ බව වාර්තා කලේය.  ඔවුන්ගේ සිරුරුත් නැවේ ඉහල මාලයත් අළු වලින් වැසී ගොස් තිබින.  ඒ අතර මුළු මුහුද පුරාවම pumice වලින් වැසී ගොස් තිබින. 


    ක්‍රැකටෝ පැත්තෙන් අඛණ්ඩව ඇසුණු පුපුරා යන ඝෝශාව උදෑසන 4 ට පමන පසු වෙනස් ස්වරූපයකට හැරින.  අඛණ්ඩ ඝෝෂාව වෙනුවට අතරින් පතර ඇසෙන අති විශාල ඝෝෂා බවට හැරින.  මේ අතරින් විශේෂයෙන්ම හැඳින් විය හැකි ඝෝෂා හතරක් විය. එකිනෙක පරයන එම ඝෝෂා උදෑසන 5:30, 6:44, 8:20 හා 10:02 ට ඇසින.  උදෑසන වුවද ඝන අඳුරේ මුහුදේ අතරමං වූ නැවක් වූ නෝහැම් කාසල් (Norham Castle) හී කපිතාන් සැම්සන් (Sampson)  විශාලම පිපිරුම වූ 10:02 පිපිරුම නිසා නැවේ සිටි නාවිකයන් භාගයක් පමණකගේ කන් අඩි පුපුරා ගිය බව වාර්තා කලේය.  එම සෑම ඝෝෂාවක් සමගම අති විශාල සුනාමි පැමිණියේය.  ඕලන්ද නාවික හමුදා යාත්‍රාවක් වූ Berouw බෙටොං (Betong) වරායේ නැංගුරම් ලා සිටි නැවකි.  7:45 ට පැමිණි සුනාමියෙන් නැවේ නැංගුරම් කැඩී ගියේය.  සුනාමිය නැව කොයිරිපන් ගඟේ (Koeripan river) මුවවිට අතහැරියේය.  11:03 ට පැමිණි මහා සුනාමිය නැව නැවත ඔසවා රට ඇතුලට හැතපුම් දෙකක් දුරට රැගෙන ගියේය.  අතහැර දමූ මෙම නැව 1980 පමණ වන තෙක් එතැනම තිබින.


    අවසාන පිපිරීම් හතරේ ශබ්ද ජාවා සිට සැතපුම් 2968 දුරින් අප්‍රිකාවට කිට්ටුව පිහිටි රොඩ්‍රීගූස් (Rodriguez) දූපතේ සිටි ජේම්ස් වලිස් (James Wallis) නැමැත්තාට ඇසුනු බව ඔහු ලියා තැබීය.  ඔහු සිතුවේ ඈත පිහිටි යුධ නැවක කාල තුවක්කු හඬ ලෙසය. 


    පැහැදිලිවම ලංකාවේ  මිනිසුන් හටත් මෙම හඬවල් ඇසිණ.  එයට සවන් දුන් කොළඹ වැසියෙක් සිතුවේ තිරිකුණමලේ ඇති නැව් වලින් කාලතුවක්කු පත්තු කරණ බවය.  අවසාන සුනාමිය ලංකාවට එනවිට එය අඩි 12 ක පමණ උසින් යුතු විය.  ලංකාවේ මුහුදු බඩ ජනගනනය දැන් තරම් නොවූවත් පානම හි කාන්තාවක් සුනාමියට අසුව මලේය.  


    [හිටපු අගවිනිසුරු ප්‍රියසාත් ඩෙප් විසින් 2018 දෙසැම්බර් 23 දා Sunday Times පුවත්පතට ලියන ලද “Stories from the waves before 2004 tsunami” නම් ලිපියෙහි 1883 සුනාමිය ගැන ලංකාවේ ඇසින් දුටුවන්ගේ නිරීක්ෂණ එකතු කොට ඇත.]


    පිපිරීම නිසා ඇති වූ කම්පන තරංගය (shock wave) ලොව වටා හත් වරක් ගියේය.  ව්‍යසනයේ කෙලවර ගිණුම් අනුව ගම් 165 ක් විනාශ වී 36,417 ක් මිය ගියහ.  ව්‍යසනයෙන් වසරකට පමණ පසුව 1884 දීද සැන්සිබාරයේ (Zanzibar) මුහුදු වෙරලට pumice ගල්ද, මිනිස් හිස් කබල්ද, ඇටකටුද, පා වී ඇවිත් තිබින. 


    පිපිරීම අවසන ක්‍රැකටො දූපතේ ඉතිරි වූයේ රකාටා ගෙන් භාගයක් පමණි.  ඉතිරි දූපතම පුපුරා ගොසින් තිබිණ.  


    1930 දී ක්‍රැකටෝ තිබුණ තැනින් මුහුද තුලින් ඇළුත් දූපතක් උපන්නේය.  ලාවා වලින් උපන් මේ දූපත දිනෙන් දින වර්ධනය වෙමින් පවතී.  මෙම දූපතෙහි වර්ධනය වසරකට අඩි 22 ක් පමණ වේ. දැනට එහි උස අඩි 945 ක් වේ.  මෙම දූපත "ක්‍රැකටෝගේ පුතා" (Anak Karakatoa) ලෙසින් හැඳින් වේ.  අනාගතයේ යම් දිනක ක්‍රැකටෝ ගේ පුතාද ක්‍රැකටෝ මෙන් පුපුරා යනු ඇත.


    සර්තුං හා පැන්ජං දුපත් මීට කලින් සිදුවූ පුපුරා යාමක නටබුන් ලෙස හැඳින් විය හැක.   මීට අවුරුදු 60,000 කට පෙර පුපුරා ගිය ක්‍රැකටො වක සාධක හමු වී තිබේ.  1860 ගනන් වලදී ජාවා හී පුරාණ ලියකියවිලි පරීක්ෂා කොට “Book of Kings” නැමැති පොත ලියූ ජාවා ජාතික කවියෙකු වන  Raden Nganahi Ranggawarsitha ක්‍රි. ව. 416 දී එවක තිබූ ක්‍රැකටො පුපුරා ගිය බව ලියා ඇත.  මේ පිපිරීම ගැන සෙවූ විද්‍යාඥයින් ක්‍රි. ව. 535 දී සිදුවූ පිපිරීමක සාධක සොයා ගෙන ඇත.  එලෙස පිපිරීමක් සිදුවූවා නම් ඒ ගැන සටහනක් චූලවංශයේ ලියා ඇත්දැයි සොයා බැලුවෙමි.  එම වර්ශයේ ලංකාවේ රජ කලේ සිලාකාල ය.  ඔහුගේ රජ කාලයේ වූ දුර්භික්ෂයක් ගැන සටහනක් ඇත.  


    මේ අතර විශ්මයජනක—take with a grain of salt kind—වාර්තා ද ඇත.  එක් අයෙකු පවසන අන්දමට ඔහු බේරී ඇත්තේ මෙසේය.  ඔහු එදා රාත්‍රී නින්දට ගියේය. පසුදා ඇහැරී බලන විට ඔහු ඇඳ සමගම කන්දක් උඩ සිටියේය.  තවකෙකු සුනාමියේ රැල්ලට අසුවී රට ඇතුලට පාවී යද්දී ඔහු අසලට කිඹුලෙක් පැමිණ ඇත.  කිඹුලා පිට නැගුණු ඔහු කිඹුලාගේ ඇස් කුහර තුලට ඇඟිලි යවා තදින් අල්ලා ගෙන ගොඩ බිමකට එන තෙක් සිට සිට බේරී ඇත.  (මෙම කියමන් හා Mrs. Beyerinck ගේ කරවටා වූ කූඩළු කරපටියේ වෙනස වන්නේ ඇගේ බෙල්ලේ එක කූඩැල්ලකු හෝ එල්ලී සිටින්නට ඇතැයි සිතිය හැකි බැවිනි.)


    මෙවන් ගිණි කඳු පුපුරා යන්නට හේතු, පොලොවේ ඇති ගිණි කඳු වලල්ල, ගිනි කන්දක් පුපුරා යෑම නිසා වෙන පරිසර වෙනස්කම්, ලෝක උශ්ණත්වයේ පහල වැටීම, ඒ නිසා සිදුවන බෝග හා වැවිලි විනාශ වීම්, අයිස් කුහර හා ගස් වලලු නිරීක්ශණය කිරීම් මගින් පැරණි ගිණි කඳු පිපිර්‍රම් වල කාල නිර්ණය කිරීම්, Wallace line, Curie point, gravimeters, magnetometers, Cretaceous quiet zone, plate tectonics, subduction, ලෝකයේ විශාලම මල, segregation in Dutch East Indies, slaves from India and Burma in Dutch East Indies, Dutch life in Batavia, recording barographs, Hajji Abdul Karim ගේ කැරැල්ල, self fertilizing orchids in Anak Krakatoa, සහ කතුවරයා Anak Krakatoa කඳු මුදුනට නැගීම වැනි තොරතුරු වලින් සමන් විත මෙම පොත ඉතාම ඉහලින් නිර්දෙශ කරමි.


    ප. ලි. මෙම කතුවරයා ගැන මට කීවේ මට The Library Book පොත දුන් යෙහෙලිය මය.  ඇය වර්ණනා කලේ මෙම කතුවරයාගේ The Professor and the Madman යන පොතය.  ඇගේ කියමනට මෙම කතුවරයාගේ පොත් කිහිපයක්ම මා සතු කර ගත් මුත් කියෙව්වේ නැත.  දැන් මෙය කියවන්නට හේතුව මීට කලින් කියවූ The Volcano That Changed the World පොතෙහි ක්‍රැකටෝ ගැන සඳහන් වූ බැවිණි.

    Friday, January 8, 2021

    The Indus—Lost Civilization

    කතෘ: Andrew Robinson

    ප්‍රකාශක: Reaktion 2015


    ඉන්දුස් ශිෂ්ඨාචරය ගැන 1920 සිට මේ දක්වා සොයාගත් දේ සංක්ෂිප්තව ඉදිරිපත් කොට ඇති පොතක් ලෙස කිව හැක. පොත පරිච්චේද 12 කට බෙදා ඇත. ඒවා නම්:


    1. Enigmatic World

    2. Discovery

    3. Architecture

    4. Arts and craft

    5. Agriculture

    6. Trade

    7. Society

    8. Religion

    9. Decline and Disappearance

    10. Deciphering the Indus Script

    11. Indus origins of Hinduism? 

    12. The Indus Inheritance


    මෙය ඉතා හොඳින් ලියා ඇති පොතක් බව කිව යුතුය. මෙවැනි පොතක් සම්බන්ධව කෙටි සටහනක් තැබීම අපහසුය. නමුත් මෙම පොත කියවන්නට උනන්දු කරවීම සඳහා සුළු සටහන් කීපයක් තබමි.


    ඉන්දු මිනිසුන් විසූ ගම් හා නගර 1000 ක් පමන සොයා ගෙන ඇත. ඔවුන් විසූ ප්‍රදේශය (දැනට හඳුන්වන) ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සිට අරාබි මුහුද දක්වා වර්ග කිලෝමීටර් 800,000 පමන විය.


    සුමේරියන් කූනිෆෝම් (cuneiform inscriptions) සටහන් වල මෙම රට "මෙලූහා" (Meluhha) නමින් හැඳින්වේ. මේලූහන් වරු ඉතා සූක්ෂම ආබරණ (jewelry) නිපදවීමට දක්ෂයෝය. ඔවුන් විසින් නිෂ්පාදිත ආබරණ මෙසපොටේමියාවේ ඌර්(Ur) වල රාජ සුසාන භූමියේ (royal cemetery) තිබී සමුවී ඇත.  කි.පූ 3200 දී මෙසපොටේමියාවේ රජ කල සුමේරියන් රජෙකු වන සාජන් (Sargon the great) රජතුමා ඔහුගේ වරාය වලට දිල්මුන්, මාගන්, හා මෙලූහා නැව් ආ බවට උජාරුවෙන් කියා ඇත.  සාජන්ගේ රාජ සභාවේ මෙලූහා පරිවර්තකයෙක් සිට ඇත.  සාජන්ගේ කූනිෆෝම් සටහනක මෙසේ ලියා ඇත.


    “Su-i-li-su / eme-bal me-luh-ha” මෙහි තේරුම “Su-ilisu, interpreter of the Meluhha language”


    මෙලූහන් වරු සෞක්‍යය ගැන ඉතා උනන්දු වූහ. ඔවුන් විසින් සදන ලද කානු පද්දති රෝමන්වරුන්ගේ සමය වනතුරු ලොවේ කිසිම තැනක ඉදිකර නැත. ඔවුන් විසින් ලිං කපා වතුර පාවිචියට ගත් අතර සෑම ගෙයකටම වැසිකිලියක් තිබින. 


    “The whole conception shows a remarkable concern for sanitation and health without parallel in the Orient in the prehistoric past or at present day”, wrote Piggott in 1950. (His comment resonates the more in India where, according to the government’s 2011 national census, 50 per cent of the population has no house-hold toilet, ” ) (page 59)


    මෙලූහන් වරු අතර රජවරුන්, සොල්දාදුවන් හා පූජකයන් නොවූහ. ඔවුන් හොඳ සංවිධානයක් තිබූ ජාතියක් වන අතර වැඩි දෙනා ගොවීන් හා වෙළඳුන් වූහ.


    ඔවුන්ගේ පරිහානියට හේතු හැටියට ඉන්දු ගඟේ මාර්ගය වරින්වර වෙනස් වීම, ඉන්දු ගඟට සමාන්තරව ගැලූ සරස්වතී ගඟ හිඳී යෑම, භූමි කම්පා හේතුවන්නට ඇතැයි අනුමාන කෙරේ. 


    “2001 earth quake destroyed a large part of rural and urban Kutch, and its aftermath led to the resignation of the chief minister of Gujarat. His hitherto-unknown successor as chief minister, Narendra Modi, set about a radical industrial development in Kutch.  In 2014 Modi was elected prime minister of India, largely on the strength of his economic record in Gujarat.” (Page 139)


    එකොලොස්වෙනි පරිච්චෙදයේ ඇති ප්‍රශ්නයට (එනම් Indus origins of Hinduism? යන ප්‍රශ්නයට) කෙටි පිලිතුර “නැත” යන්නයි.

    The Indian Clerk

    Author: David Leavitt
    Publisher: Bloomsbury 2007

    I picked up this book assuming that this is the story of Ramanujan.  I got this impression after reading the description on the back-cover.  However, this turned out to be more of a Hardy biography than a Ramanujan biography.  In movie parlance, Hardy is the main actor and Ramanujan is one of several supporting actors.  Disappointingly, there is very little references to the mathematics invented by Ramanujan. (There were few passerby references to hypergeometric series and partitions, but nothing significant.) 


    As a novel it is very interesting.  In my Humble opinion, the author succeeded in bringing to life the atmosphere and the sub-culture of Oxbridge at the beginning of the 20th century in this book.  For this reason alone, I recommend this book.


    The following is a link to a review written by Heini Halberstan in AMS Notices.


    https://www.ams.org/notices/200808/tx080800952p.pdf

    ගුරු ගීතය

    පරිවර්තක: දැදිගම එස් රුද්‍රීගු
    ප්‍රකාශක: ගුරුගේ 2016


    මෙම පොත ලියූ කතුවරයාගේ මුල් නම "චිංගිස්" ය.  මේ නම ඔහුගේ මුතුන් මිත්තන්ගේ ශ්‍රේෂ්ඨතම නායකයා වූ චිංගිස් ඛාන් ගේ මුල් නමයි.  චිංගිස් ඛාන්ගේ මිනිසුන්ගෙන් පැවත එන අයයි කසක්ස්තානයේ සිටින්නේ.  ස්ටෙප්ස් තන බිම් වල ජීවත් වන ජනයා මේ ලොව තිබූ විශාලතම අධිරාජ්‍යයේ ආරම්භකයා ගැන අභිමානයෙන් සිහිකරනු ඇතැයි සිතිය හැක.  


    යම් රටක් ගැන රුසියන් කාරයන් තුල බියක් තිබුනා නම් එය මොන්ගෝලියාවයි. රුසියාව යටත් කර ගත් එකම විදේශික හමුදාව චිංගිස් ඛාන්ගේ හමුදාවයි.  ඔවුන් විසින් චිංගිස් ඛාන් උපත ලද ප්‍රදේශය කිසිවෙකුටත් ඇතුල් විය නොහැකි අධි ආරක්ෂක කලාපයක් ලෙස මෑතක් වන තුරුම පවත්වා ගන්නා ලදි.  රුසියාවට අමතරව චිංගිස් ඛාන්ගේ හමුදා ජර්මනිය දක්වා ඇති සියලු රටවල් අල්ලා ගන්නා ලදි. මේ කාලයේ මැද පෙරදිග රටවල් බටහිර රටවල් වලට වඩා දියුනු තත්වයක තිබින. චිංගිස් ඛාන්ගේ හමුදා ජර්මනියන් එහාට නොගිය එක හේතුවක් ලෙස සලකන්නේ එයයි.  එනම් යුරෝපයේ සිටි නොදියුනු මිනිසුන්ගෙන් ඔවුන්ට ගතයුත්තක් ඇතැයි නොසිතූ හෙයිනි.  ජර්මන් කරුවන් දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයේදී යොදා ගත් blitzkrieg ආක්‍රමන ශෛල්ය්‍යය ඔවුන් ඉගෙන ගත්තේ චිංගිස් ඛාන්ගෙනි.  යුරෝපීයන් මොන්ගෝලියානුන්ට අපහාස කිරීම සඳහා Down Syndrome වැනි ආබාධ වලින් යුතු "මන්ද බුද්ධික" ලමයින්ට "මොංගල්" යනුවෙන් හඳුන් වීමට පටන් ගති. ඒ ලමයින් මෝන්ගල් කරුවන් යුරෝපීය ගැහැනුන් දූශනය කිරීමෙන් උපත ලත් අය ලෙසයි ඔවුන් හැඳුන් වූයේ.  මොන්ගෝලියානුන් එන්නට පෙර උපන් "මන්ද බුද්ධික" ලමයින් ඉපදුනේ කෙසේදැයි ප්‍රශ්නයක් මතුවන්නට ඉඩ ඇතත් එවැනි ප්‍රශ්න ඇසිය හැක්කන්ට වඩා වැඩි ජනතාවක් මොංගල් කතාව පිලි ගත්හ.  ලංකාවේ සමහර අයත් මෙම ලමයින්ට "මෝංගල්" ලමයින් කියා කියති. ඒ නොදැනුවත්කම නිසාය. ආසියානු ජාතියකට අපහාස කිරීම සඳහා තෝරාගත් නමක් වෙනුවට වෙනත් නමක් මෙම ලමයින් හඳුන්වීම සඳහා යොදා ගන්නේ නම් මැනවි.


    මෙම මුල් ගුරුවරයා කතාවේදී චිංගිස් කසක්වරුන්ගේ සංස්කෘතිය ගැන අපට වැටහීමක් ලබා දෙයි.  ඔවුහු ආකර්ශණීය පරිසරයක් තුල සරල එහෙත් සතුටු ජීවිත ගතකලහ.  එම ජීවිත බොහෝ විට අනවශ්‍ය ප්‍රශ්ණ වලින් තොර අසංකීර්ණ ජීවිත ය.  දුයිෂෙන් මෙම ගමට නොපැමිනියා නම් අල්තිනායි තම සංස්කෘතියට අනුව තම සැමියා හා ජීවත්වීමට ඉඩ තිබින.   මුල්ගුරුවරයා කලේ එම සංස්කෘතිය කඩාකප්පල් කිරීමකි.  මෙය කියවන්නා තුල මිශ්‍ර හැඟීම් ඇති කිරීමට චිංගිස් හට හැකිවී ඇත.  අල්තිනායිගේ ජීවිත වෙනස එක් අතකින් හොඳ දෙයක් ලෙස සැලකීමට පුලුවන.  මේ නිසා මෙය සෝවියට් ප්‍රචාරක පත්‍රිකාවක් යැයි කෙනෙකුට සිතෙන්නට පුලුවන. එහෙත් මට එලෙස පෙනෙන්නේ නැත. 


    චිංගිස් අයිත්මාතෙව් දක්ෂ කතුවරයෙකි. ඔහු බටහිර උපන්නානම් මෙම කෘතිය හොඳ එකක් යැයි සමහරු කියන්නට බොහෝ දුරට ඉඩ ඇත.

    නිකිණි කළුවර

    කතෘ: දීප්ති මංගලා රාජපක්ෂ

    ප්‍රකාශක: ගොඩගේ 2017


    නමසිය හැත්තෑවේ තුන් හවුල් ආණ්ඩුව බලයට පැමිණි මුල් කාලයේ නුවරත් මහියංගනයත් අතර ප්‍රදේශයකින් පටන් ගන්නා මෙම කතාව 71 කැරැල්ල මෙම ප්‍රදේශවල සිටි මිනිසුන්ගේ ජීවිත වලට බල පෑ හැටි ආවරණය කරයි.  මෙහි ප්‍රධාන චරිත නොයෙකුත් හේතූන් නිසා ආත්මාර්ථකාමයට වඩා පරාර්ථකාමයට නෑඹුරු වෙයි.  කතාව කියවා ගෙන යාමේදී ඉතා විසිතුරු ගැමි පරිසරයක් සිතෙහි ජනිත වෙයි.  මේ ගම් පලාත් සොයා යෑමේ ආශාවක් ඇති වූයෙන් Google map මගින් මෙම ගම් පලාත් සෙව්වෙමි.  අවාසනාවකට එම ගම් පලාත් ද බාගෙන හැදුනු කොන්ක්‍රීට් ගෙවල් ඇති, තාර පරවල් ඇති, අවලස්සන පරිසරයකට පරිවර්තනය වී ඇත.  


    කාලයකට පෙර උඩරට පැත්තේ ගම්පලාතකට ගිය ගමනක් සිහි විය.  ගඟ හරහා තිබුනේ මඳක් උස් වූ සපත්තු පාලමකි.  වැහි කාලයට ඒ පාලම උඩින් වාහන ගිය නොහැක.  එතැනින් එහාට තිබුනේ වැලි පාරය.  ඒ ලඟ පන්සලක වාහනය නැවැත්වූ අපි සැතපුම් කිහිපයක් ගෙවා වැලි පාර කෙලවර වූ, කඳු වැටි වලින් වටවූ, ඉතා මනහර මිදුලක් ඇති, උළු සෙවිලි කල ගැමි ගදරකට සේන්දු වුනෙමු.  ඒ ගෙදර ඒ පලාතේ ග්‍රාම සේවක ගේ ගෙදර යි.  අප හා ගිය අයෙකු මීට කලින් ඇවිත් දැන හැඳුනු කම් ඇති කර ගෙන සිටියේය.  ඒ අසල තිබූ ඇල්ලකින් ස්නානය කල අපි ඒ ගෙදර හාමිනේ උයා තිබූ රසවත් ආහාර ද බඩ පිරන තුරු කා හවස ආපසු ආවෙමු.  ඒ ග්‍රාම සේවක මහතා මේ වැලි පාරට තාර දා ගන්න උදව් වෙන්නැයි අප සමග ගිය යමක් කල හැකි එක්තරා නිලධාරි මහතෙකුගෙන් ඉල්ලා තිබින.  නමුත් ආපසු එන අතර අප සැවොම එම ඉල්ලීම පැහැර හැරිය යුතු යැයි එක හෙලාම එකඟ වීමු.  


    සමහර විට ඒ වැලි පාරත්, ඒ සපත්තු පාලමත්, ඒ සුන්දර පරිසරයත්, දැන් නොමැති වීමේ ඉඩකඩ වැඩි යැයි මට සිතේ.


    මැය නම් ඉතා දක්ෂ ලේඛිකාවකි.  ඇය පොත් ලියන්නට පෙර ගුරුවරියක් ලෙස සේවය කොට ඇත. ඇය සමහර විට එම පලාත් වල සේවය කරන්නට ඇත.   ඇයගේ වෙනත් පොත් ද කියවන්නට බලා පොරොත්තු වෙමි.

    Conclave

    Author: Robert Harris
    Publisher: Alfred A. Knopf 2016


    Cardinal Lomeli, the Dean of Cardinals, had received a call at 2 AM that the Pope is terminally ill.  The Holy Father was dead even before he entered the Pope’s bedroom.  

    Now he has to lead the Conclave to elect the next Pope.  Two third majority is needed from those 118 cardinals who are eligible to participate in the Conclave to elect a new Pope.  There are few contenders and all of them have some secrets to hide.  Cardinal Lomeli had to get to know all 118 cardinals, including the cardinal from Colombo, in the next three days as he leads the Conclave.  Fortunes of those inspired to become a Pope fluctuate as damaging secrets of not so pious Cardinals were revealed one by one.

    Harris has done his research as usual, and this is an excellent read.

    The following is the passage where we get to know about the Cardinal of Colombo.

    Lomeli had kept an eye out all evening for Tremblay, it wasn’t until the end of the meal, when the cardinals were queuing for coffee in the lobby, that he had the chance to approach him.  The Canadian was standing in the corner holding a cup and saucer and listening to the Archbishop of Colombo Asanka Rajapakse, by common consent one of the great bores of the Conclave.

    I do not believe our current cardinal fits this description.

    Ps. I learned later that there are only two Sri Lankan cardinals.  Cardinal Cooray and Cardinal Ranjith.  I also found out that Pope Benedict has given the approval to the canonization of Cardinal Cooray.  Who knows ... One day we may have a big match between St. Cooray College and St. Ranjith College.

    Flu—The Story of the Great Influenza Pandemic of1918 and the Search for the Virus That Caused It.

    කතෘ: Gina Kolata

    ප්‍රකාශක: Farrar, Straus and Giroux 1999


    (1) 1918 මාරාන්තික flu වෛරසය


    මෙම flu එක පටන් ගත්තේ සාමාන්‍ය flu එකක් ලෙසය.  1918 මුලදී ආ මෙම flu එක අවුරුද්ද මැද වනවිට නැත්තටම නැතිවී යන තත්වයක තිබින.  එහෙත් ඔක්තෝබර් මාසය වන විට එය killer flu එකක් බවට හැරී තිබින.  එය එසේ වූයේ කෙසේ දැයි කිසිවෙකුට වටහා ගන්නට බැරිවිය.  නැවත පැමිණි මෙම flu එකට හසුවූ මුල්ම නගර තිබුනේ ස්පාඤ්ඤයේ ය.  ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයින්ගේ කනස්සල්ලට හේතු වන ලෙස මෙම flu එක Spanish Flu එක ලෙස හැඳින්වෙන්නට පටන් ගත්තේය.


    ලොව පුරා කෝටි පහකට වඩා ජනයා මරා දැමූ වෛරසය 1919 වන විට නැතිවී ගියේය.  වෛරසයෙන් බැට කා සිටි ජනතාව තව දුරටත් වෛරසය ගැන පුවත් ඇසීමට අකමැති වූහ.  එබැවින් පුවත්පත් ද මෙම වෛරසය ඉක්මනින් අමතක කර දැම්මේය.  මේ වෛරසය කුමක්ද?, එය ආවේ කොහෙන්ද? එය මෙතරම් දරුණු වෛරසයක් වූයේ මන්ද? එය ආපසු එයිද? එසේ ආවොත් කරන්නේ කුමක්ද? යන ප්‍රශ්ණ වලට උත්තර නොවීය.  ඒ ප්‍රශ්ණ අහනවාටවත් කිසිවෙකු කැමති නොවීය.  1918 වෛරසය මුලු ලෝකයටම ඉක්මනින් අමතක විය.  


    1918 සිට 1999 වනතෙක් කාලය තුල විද්‍යාඥයයින් කිහිප දෙනෙක් පමණක් වෛරසය අමතක නොකලේය.


    රිචඩ් ශෝප් (Richard E, Shope) මෙයින් පළමුවැන්නා ය.  ඇමරිකාවේ සිටි ඌරන් ද 1918 දී යම් රෝගයකින් දහස් ගණනින් මිය ගිය බව ශෝප් නිරීක්ෂණය කලේය.  මෙම රෝගය 1918 flu එකකට සමාන බවත් ඔහු නිර්‍රක්ෂණය කලේය.   Swine flu (“සූකර උණ”) හා 1918 “මිනිසුන්ගේ flu එක” අතර සම්බන්ධතාවයක් තිබිය හැකිදැයි යන්න පිළිබඳව ශෝප් පරීක්ෂණ කලේය.  මේ අතර එංගලන්තයේ විල්සන් ස්මිත් (Wilson Smith) , ක්‍රිස්ටොපර් ඇන්ඩෘස් (Sir Christopher Andrews)  හා පී. පී. ලේඩ්ලෝ (Sir P. P. Laidlaw) “මිනිසුන්ගේ flu එක” ලෙහෙසියෙන්ම ferret නැමැති සතාට බෝවෙන බව සොයා ගත්තේය.  මේ කතාව ඇසූ ශෝප් කල පර්යේශණ වලදී ferrets ලාට swine flu එකද වැලඳෙන බව සොයාගත්තේය.  ශෝප් ඊළඟ පැහැදිලි ප්‍රශ්ණය සිතා බැලුවේය.  Swine flu වෛරස් එකයි මිනිස් flu වෛරස් එකයි එකම වෛරස්යද?


    මිනිස් flu වැලඳී සුව වුනු ferrets ලා හට swine flu වැළඳුනේ නැත.  ඔවුන් swine flu වලට ප්‍රතිශක්තීකරණය ලබා සිටියහ.  එවගේම swine flu වැලඳී සුව වුනු ferrets ලා හට මිනිස් flu වැළඳුනේ නැත.  ඔවුන් මිනිස් flu වලට ප්‍රතිශක්තීකරණය ලබා සිටියහ.  එහෙත් මිනිස් flu වෛරසය හා swine flu වෛරසය සම්පූර්ණයෙන්ම එක හා සමාන නොවන බවද පරීක්ෂණ මගින් ඔහු වටහා ගත්තේය.  ඔහු පළමුව swine flu වැළඳී සුවවුනු ඌරන්ගේ antibodies රැගෙන swine flu වෛරස් සමඟ කලවම් කලේය.  එම කලවම ferrets ලා හට විද්ද විට උන් රෝගී නොවූහ.  ඌරන්ගේ antibodies මගින් swine flu වෛරස්  සම්පූර්ණයෙන්ම අකර්මන්‍ය කර තිබින.  නමුත් මිනිස් antibodies සමග swine flu වෛරස්  කළවම් කොට ferrets ලා හට විද්ද විට සමහර ferrets ලා රෝගී වූහ.  මෙහි ප්‍රතිලෝම පරීක්ෂණයද මේ හා සමාන ප්‍රතිඵල ලබා දුනි.  මිනිස් antibodies විසින්  swine flu වෛරසය අර්ධ වශයෙන් අක්‍රිය කර තිබින.  


    එනමුත් 1918 වෛරසය හඳුනා ගැනීමට  තරම් ශෝප් ගේ කාලයේ විද්‍යාව දියුණු වී තිබුනේ නැත.  විද්‍යාව දියුණු තත්වයට එනවිට 1918 වෛරසය සොයා ගැනීමට තිබුනේ නොමැත.


    1936 දී සංසේචනය කළ බිත්තර තුල වෛරස් ඉතා පහසුවෙන් වර්ධනය කල හැකි බව සොයා ගන්නා ලදි.  1944 දී බිත්තර තුල වර්ධනය කොට අකර්මන්‍ය කරන ලද වෛරස් භාවිතා කොට වෛරස් එන්නතක් වසරක් පාසා ඇමරිකානුවන්ට ලැබෙන්නට සලස් වන ලදි.  මෙය flu shot නමින් තවමත් හැඳින් වේ.  1947 දී පිහිටවූ WHO (World Health Organization) මගින් ලොව පුරා වෛරස් නිරීක්ශණ පද්ධතියක් ඇති කලේය.


    1918 වෛරසය සොයා ගැනීම සඳහා වූ මුල්ම අදහස ඇති වූයේ හා එය සොයා ගැනීමට උත්සාහ කලේ යොහාන් වී. හල්ටින් (Johan V. Hultin) විසින්1951 දීය.  1918 flu එක හැදී මැරුණු කෙනෙකුගේ මිනියක් අධි ශීතකරණයක තබා ඇත් නම් ඒ සිරුර තුල වෛරසය තවමත් තිබෙන්නට පුළුවන.  එවැනි මැරුණ අයත් එවැනි සිරුරු ඇති අධි ශීතකරණයත් තිබෙන්නේ කොහේදැයි ස්වීඩනයේ උපත ලත් හල්ටින් දැන සිටියේය.  ඇලස්කාවේ සමහර එස්කොමෝ ගම්වල 90% පමන ජනතාව 1918 flu සෑදී මිය ගියහ.  එම මල සිරුරු permafrost වල වළ කපා සමූහ වශයෙන් වළලනු ලැබීය.  එම permafrost වසරේ කිසිම කලක දියවෙන්නේ නැති තැන් ඇලස්කාවේ ඇත. එවැනි තැනක මෙම මලමිණී සුරක්ශිතව තිබිය හැක.


    ඇලස්කාවේ Nome හිදී එවැනි සිරුරු සොයාගත් හල්ටින් එම සිරුරු වල පෙනහැලි කොටස් අධිශීතකරණ බහළුම් වල ඇසුරුම් කොට රැගෙන ආවේය.  නමුත් වෛරසය බිත්තර තුල වර්ධනය කිරීමට ගත් සෑම උත්සාහයක් ම අසාර්ථක විය.


    එකදාස් නවසිය පනස් ගනන් වලින් පසුව flu වෛරස් සෛල (cells) තුලට ඇතුල්වන්නේ කෙසේදැයි සොයා ගන්නා ලදි.  Flu වෛරස් විසින් සෛල ආක්‍රමණය කිරීම ප්‍රෝටීන වර්ග දෙකක් මත රඳා පවතී.  ඒවා නම් hemagglutinin හා neuraminidase වේ.  Flu වෛරසය සෛලයට ඈඳීම සඳහා hemagglutinin යොදා ගන්නා අතර සෛලය තුල වැඩුණු අළුත් වෛරසය සෛලය සිදුරුකොට ගෙන පිටවීම සඳහා neuraminidase යොදා ගනියි.  Flu වෛරස් නම් කිරීම සඳහා මෙම ප්‍රෝටීන දෙකේ මුළකුරු යොදා ගන්නට පටන් ගැණින.  1946 ලොව පුරා පැතිරුනු flu වෛරසය H1N1 විය.  1956 ලොව පුරා පැතිර ගිය වසංගතයට මුල්වූ වෛරසයේ මෙම පෝටීන දෙකම පරිණාමය වී තිබිණ.  එනිසා එය H2N2 ලෙස හැඳින් විය.  1968 වෛරසයේ hemagglutinin පරිණාමය වී තිබුනද neuraminidase 1956 වෛරසයේ තිබුණු ප්‍රෝටීනයමය.  එනිසා එය H3N2 ලෙස හැඳින් විය. 


    1983 දී Kary Mullis විසින් Polymerase Chain Reaction (PCR) තාක්ෂණය සොයාගන්නා ලදි. (ඔහුට මේ සොයාගැනීම සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය හිමිවිය.)  PCR තාක්ෂණය මගින් ඉතා කුඩා DNA සාම්පලයකින් DNA කොපි බිලියන ගනනක් ඉතා ඉක්මනින් නිපදවා ගත හැක.  මේත් සමගම 1918 වෛරස් කුඩා සාම්පලයක් සොයා ගත හොත් PCR තාක්ෂණයෙන් එහි කොපි විශාල ගණනක් ජනනය කිරීම මගින් වෛරසය කුමක්දැයි සොයා ගැනීමට පරීක්ෂණ කිරීමට පහසු බව Armed Forces Institute of Pathology ආයතනයේ සේවය කල Jeffery Taubenberger ට වැටහිණ.  හමුදා සෙබලෙකු කිසියම් ව්‍යාධියකින් මලහොත් එම තැනැත්තාගේ සිරුරු කොටසක් ආරක්ෂා සහිතව ගබඩා කිරීම හමුදාවේ සිරිතයි.  1918 දී මල සෙබළුන්ගේ පෙනහළු කොටස් එවැනි ගබඩාවක සුරක්ෂිතව ගබඩා කර තිබිණ.  


    1918 flu එක වැළඳී මියගිය සෙබලෙකි Private Vaughan.  වෝන් ගේ පෙණහැලි කොටසකින් 1918 වෛරස් කොටසක් සොයා ගැනීමට Taubenberger ගේ කණ්ඩායමට හැකිවිය.  ඔවුන්ගේ එම ප්‍රතිඵල 1997 මාර්තු මාසයේදී Science නමැති සඟරාවේ පල විය.  මෙම ලිපිය කියැවූ හල්ටින් Taubenberger ට ලිපියක් යවමින් ඔහු 1951 දී කල පරීක්ෂණය ගැන සඳහන් කොට නැවත ඇලස්කාවට ගොස් 1918 සිරුරු ආරක්ෂා වී ඇති සොහොනට ගොස් පෙන්හළු කොටස් ගෙනැවිත් දීමට යෝජනා කලේය.  Taubenberger එම යෝජනාව පිළිගත් හෙයින් ඇලස්කාවට නැවත ගිය හල්ටින් 1918 දී මිය ගිය තරබාරු Lucy ගේ පෙණහළු කොටස් Taubenberger ට ලබා දුන්නේය.


    (ඇගේ නම ලූසි නොවේ.  ඇගේ නම කුමක්දැයි කිසිවකු දන්නේ නැත.  ඇයට ලූසි යැයි නම් තැබුවේ 1971 දී අවුරුදු මිලියන් තුනකට වඩා පැරණි ගැහැණු ඇටසැකිල්ලක් ඉතියෝපියාවේ දී හමුවූ වේලේ එයට තැබූ නම අනුගමනය කරමිනි.  එවෙලේ එම කඳවුරේ බීට්ල්ස් ලාගේ Lucy in the sky with diamond යන සිංදුව වාදනය වෙමින් තිබී ඇත.)


    අවසානයේ දී 1918 වෛරසය කුරුළු වෛරසයකින් (avian virus) පැවත එන්නක් බව හෙලිවිය.  කුරුළු වෛරසය ඌරන්ට අතරට මාරු වී ඊලඟට මිනිසුන්ට මාරු විය.  එය H1N1 වෛරසයකි.  1918 සිට අද දක්වා ඇතිවූ සියළුම වෛරස් 1918 වෛරසයෙන් පැවත එන්නන් බව පිලිගැනේ.  එනම් 1918 වෛරසය “mother of all viruses”.  එනමුත් ඇගේ "දරුවන්" ඇය තරම්ම මාරාන්තික නොවේ.


    2005 දී 1918 flu වෛරසය පරීක්ශණාගාරයක නැවත ප්‍රතිනිර්මාණය කෙරිණි.  සම්පූර්ණයෙන්ම ප්‍රතිනිර්මාණය කරන ලද 1918 වෛරසය මීයන්ට දුන් විට එය ඉතා ඉක්මණින් ප්‍රතිවර්තනය වීමේ පෙන්නුම් කරන ලදි.  නිදසුනක් වශයෙන්, ආසාදනය වී දින හතරකට පසු, ආසාදිත මීයන්ගේ පෙනහළු පටක වල තිබී සොයාගත් 1918 වෛරසයේ ප්‍රමාණය සංසන්දනාත්මක  වෛරසයක් විසින් නිපදවන ලද ප්‍රමාණයට වඩා 39,000 ගුණයකින් වැඩිය.  තවද, 1918 වෛරසය මාරාන්තික විය. සමහර මීයන් 1918 වෛරසය ආසාදනය වී දින තුනක් ඇතුළත මිය ගිය අතර 1918 වෛරසය ආසාදනය වී දින දෙකක් ඇතුළත මීයන්ගේ ශරීර බරෙන් 13% ක් දක්වා අඩු විය.  1918 වෛරසය පරීක්ෂාවට ලක් කළ අනෙක් වෛරස් වලට වඩා අවම වශයෙන් 100 ගුණයක් පමණ මාරාන්තික විය.  1918 flu වෛරසයේ එක් එක් අංගයන් නොව, එහි ඇති සියලුම ජානවල අද්විතීය සංයෝජනය නිසා එය විශේෂයෙන් භයානක වූ බව තවදුරටත් කෙරුණු පරීක්ශණ වලින් හෙලි විය.


    (2) 1918 flu වෛරසය ලංකාවට බල පෑ ආකාරය


    මෙම වෛරසයෙන් ලොව පුරා පස් කෝටියක් පමණ ජනතාව මල බව කලින් කියා ඇත. එසේ නම් ලංකාවෙත් සමාණුපාතිකව මිනිසුන් විශාල ගනනක් මිය ගිය යුතු නේද?  එහෙත් අප එවැනි කතාවක් අසා නැත.  සේන තෝරදෙනිය මහතා ලියූ "සමන්මල් කඩුල්ල" කියවා අවසන් කලේ ඊයේ ය.  එම කතාව ගෙතෙන්නේ මෙම වෛරසය ආ කාල වකවානුවේ ය.  එහෙත් එහිද මිනිසුන් විශාල ගණනක් ක්ශණිකව මිය ගිය සිදුවීමක් කියැවෙන්නේ නැත.


    ලංකාවේ 1918 තොරතුරු සොයා බැලීමේදී Influenza Other Respir Viruses නමැති සඟරාවට Michigan State University යේ Siddharth Chandra සහ Dilshani Sarathchandra ලියූ ලිපියක් හමුවිය.  ඔවුන්ට අනුව ලංකාවේ 1918 flu වසංගතයෙන් ලක්ෂ තුනකට වඩා මිය ගොස් ඇත.  එය එකල ලංකා ජනගහණයෙන් 6.7% පමණ වේ.  එම වාර්තාවේම සඳහන් පරිදි ඉන්දියාවේ ජනගහනයෙන් 5.5% 1918 වෛරසයෙන් මිය ගොස් ඇත.  එනිසා ලංකාව 1918 flu වෛරසයෙන් හොඳින් බැට කා ඇත.


    (3) 1918 වෛරසය තරම් ඉන්පසු වෛර්ස් මාරාන්තික නොවූයේ මන්ද?


    “1918 flu වෛරසය මාරාන්තික වූවා නම් ඇයගෙන් පැවතෙන්නන් වන පසු කාලීන වෛරස එතරම් මාරාන්තික නොවූයේ මන්ද?” යන පැනයට Evolutions of Infectious Diseases නම් පොත ලියූ Paul Ewald පරිණාමවාදයට අනුව පිළිතුරක් සපයයි.  


    ඔබ වෛරසයක් කිය සිතන්න. ඔබේ අරමුණ ඔබෙන් පැවත එන වෛරසයන් (ඔබගේ කොපි) විශාල ගණනක් ධාරකයා (your host) තුල හැකි ඉක්මනින් නිපද වීමයි.  ඊලඟ අරමුණ නම් ධාරකයා මාර්ගයෙන් මේ අළුත් කොපි සඳහා තවත් ධාරකයන් සොයා ගැනීමයි.  ඔබ ඔබේ කොපි විශාල ගණනක් ඉතා ඉක්මණින් නිපදවුව හොත් ඔබේ ධාරකයා ඉක්මනින් මිය යා හැක.  ඔබට අවශ්‍ය එය නොවේ.  ඔබට අවශ්‍ය ඔබේ ධාරකයාට ගමන් බිමන් යෑමට, වැඩට යෑමට හා එසේ යන එන අතර කිවිසුම් පිට කිරීමෙන් ඔබගේ කොපි සඳහා අළුත් ධාරකයින් සොයා ගැනීමයි.  එනිසා ඔබ මාරාන්තික වෛරසයක් වීම ඔබේ පරිණාමයට නුසුදුසු ය.  එබැවින් ඔබේ මාරන්තික බව අඩු කර ගැණීම ඔබේ පරිණාමයට හිතකාරීය.  1918 දී "අම්මා" කල ගොංකම මගින් ඇගේ දරුවන් පාඩම් ඉගෙන ගෙන ඇත.


    යොමුව (References): 

    (1) “Flu — The Story of the Great Influenza Pandemic of 1918 and the search for the Virus That Caused It.” by Gina Kolata, Farrar, Straus and Giroux, New York 1999.


    (2) “Reconstruction of the 1918 Influenza Pandemic Virus”, Center for Disease Control And Prevention.


    (3) “The Influenza Pandemic of 1918-1919 in Sri Lanka: Its Demographic Cost, Timing, and Propergation” by Siddharth Chandra and Dilshani Sarathchandra, Influenza Other Respir Viruses, 2014 May 8(3) 267-273.


    (4) “A New Germ Theory” by Judith Hooper, The Best American Science and Nature Writing 2000, 91-115.